Pszczelarstwo
środa, 05.07.2023 | Administrator | Życie wsi w XIX i XX w.
Pierwsze ślady kontaktu człowieka z pszczołami pochodzą z przed10-12 tys. lat. Pierwotne formy zdobywania miodu, wosku i czerwiu wiązały się z niszczeniem gniazd pszczół, co jest praktykowane nadal w niektórych rejonach Afryki i Azji. Z czasem człowiek zaczął pozbawiać pszczoły tylko części miodu, co umożliwiło przetrwanie rodzin pszczelich i korzystanie wielokrotne z ich zapasów. Na terenie zach. i środk. Europy pierwotną formą użytkowania pszczół było bartnictwo, a w końcu XV wieku powstało pszczelarstwo przydomowe.
Przetwórstwo zbóż
środa, 05.07.2023 | Administrator | Życie wsi w XIX i XX w.
Wieś do okresu powojennego była samowystarczalna w zakresie żywności a także w większości artykułów przemysłowych wyrabianych w gospodarstwach przez rolników lub wiejskich rzemieślników. Podstawowymi materiałami było drewno, z którego budowano i wykonywano większość przedmiotów użytkowych oraz słoma służąca do krycia budynków i wykonywania innych przedmiotów. Odzież i pościel wykonywano z lnu i wełny. Mleko zużywano na własne potrzeby a część przetwarzano na masło w wiejskich mleczarniach.
Ubrania i stroje
środa, 05.07.2023 | Administrator | Życie wsi w XIX i XX w.
Do zajęć domowych, wykonywanych powszechnie przez kobiety wiejskie, należała obróbka lnu, konopi i wełny oraz tkactwo. Włókno lniane wykorzystywano głównie do wyrobu odzieży i pościeli, konopne do wyrobu powrozów i worków, natomiast z wełny wyrabiano swetry i kilimy. Warto więc co nie co rzucić okiem na tę dziedzinę codziennego życia.
Przetwórstwo mleka
środa, 05.07.2023 | Administrator | Życie wsi w XIX i XX w.
Spożycie mleka przez człowieka łączy się z udomowieniem zwierząt. Natomiast przetwory z mleka (sery, napoje fermentowane) są znane od ok. 6 tys. lat. W Polsce spożywa się przede wszystkim mleko krowie, choć w wielu krajach spożywa się także mleko owcze, kozie, bawołów i reniferów. Mleko krów zawiera 80-90% wody i 20-10% suchej masy; średnio: woda 82,7%, tłuszcz 3,7%, białko 3,5%, laktoza 4,9% i popiół 0,7%. Wartość kaloryczna 100g mleka pełnego wynosi 66 kcal a chudego 36 kcal.
Przerób owoców, warzyw i mięsa
środa, 05.07.2023 | Administrator | Życie wsi w XIX i XX w.
Już wspominaliśmy o Ekonomice Ziemskiej. Okazuje się, że oprócz wskazówek dotyczących pracy na roli zawiera ona przepisy do przerabiania owoców i warzyw. Dlatego oddajemy głos przepisom z dawnych lat. Warto je porównać z dzisiejszymi. Może komuś okażą się pomocne.....
Drzewo - źródło życia wsi
środa, 05.07.2023 | Administrator | Życie wsi w XIX i XX w.
Drewno, drzewo, las - słowa te od wieków określają materiał, który używany był przez ludzi od dawien dawna. Las był miejscem zdobywania pożywienia, ogrzewania i wreszcie był źródłem pozyskiwania materiału do budowy domów, zabudowań i wreszcie wielu urządzeń i narzędzi. Drewno, pozyskiwane z lasu, po odpowiedniej obróbce i leżakowaniu zamieniało się w to, co człowiek potrzebował do życia, pracy i obrony. Prześledzimy w tym artykule sposoby wykorzystywania drewna dla potrzeb człowieka i życia na wsi.
Wiejski "przemysł ciężki"
środa, 05.07.2023 | Administrator | Życie wsi w XIX i XX w.
Życie na wsi i praca na roli oparta była na narzędziach wytwarzanych na miejscu. Nie dało się jechać do miasta, by coś kupić. Nie było sklepów znanych nam dziś. Chłopi radzili sobie poprzez wytwarzanie potrzebnych narzędzi na miejscu. Oczywiście w większości zajmowali się tym wyspecjalizowani rzemieślnicy, bo kowalstwo, robienie kół czy budowa wozu wymagała znajomości różnych technik i wiedzy, którą zdobywano latami. Nie mniej jednak było to rzemiosło domowe, bliskie i na wyciągnięcie ręki. Ot taki wiejski "przemysł ciężki".
"Produkcja" odzieży
środa, 05.07.2023 | Administrator | Życie wsi w XIX i XX w.
Dziś przyzwyczajeni do tego, że ubrania kupujemy w sklepach, nie zdajemy sobie sprawy, że nasi przodkowie ubrania szyli w domach, bądź też w wioskach były uzdolnione kobiety, które się tym zajmowały. Jakby nie było wieś była i musiała być samowystarczalna. Poniżej kilka przykładów takiej działalności. Ponieważ już wyżej omówione zostały sposoby sporządzania tkanin, tu tylko omówimy różne typy twórczości ludowej.
Drobne rzemiosło
środa, 05.07.2023 | Administrator | Życie wsi w XIX i XX w.
Wieś nie mogła się obyć bez drobnego rzemiosła, które wytwarzało najpotrzebniejsze przedmioty codziennego użytku, jak garnki, powrozy, kosze z wikliny czy wreszcie naczyń z cyny czy też sitka. Wiele z nich wytwarzano w gospodarstwach, ale w większości sytuacji zajmowali się tym wyspecjalizowani rzemieślnicy mieszkający w większych wioskach, albo wędrujący po targach bądź wioskach, jak dziś byśmy powiedzieli - prowadząc handel obwoźny. Niestety, w wyniku rewolucji przemysłowej, wiele z tych zawodów zniknęło. Czasami jeszcze kultywuje się je w skansenach bądź pokazach. Warto pamiętać, że wytwarzanie różnych narzędzi, wymagało wielkiej wiedzy i umiejętności. Często znajomość tajemnic produkcji przechodziła z ojca na syna, a poszczególne zawody bądź rzemiosło było zawodem rodzinnym.
Zabobony i ich źródła
wtorek, 04.07.2023 | Administrator | Życie wsi w XIX i XX w.
Większość wierzeń i obrzędów ludowych wywodzi się i ma swoje źródła w kulturze dawnych Słowian. Niestety, ze względu na to, że nasi przodkowie - Słowianie pierwotni - pisali na nietrwałych drewnianych tabliczkach i nie budowali świątyń, gdyż obrzędy religijne sprawowane były pod gołym niebem, to mało mamy źródeł historycznych. Ponadto po przyjęciu chrześcijaństwa, zarówno własnymi środkami jak i poprzez różne zakazy władców świeckich, wierzenia, obrzędy i pomniki dawnej kultury - jako pogańskie zwalczano i niszczono. To co pozostało włączono do obrzędów chrześcijańskich. Dlatego przyjrzymy się temu, co dziś pozostało w wierze i zwyczajach dawnej wsi, a co pochodzi z dawnych wierzeń Słowian.
Obrzędy roku kościelnego na wsi
wtorek, 04.07.2023 | Administrator | Życie wsi w XIX i XX w.
Rok kościelny został ustanowiony przez kościół w celu uporządkowania i ujednolicenia obchodów związanych z życiem Jezusa i świętych i zaczyna się od pierwszej niedzieli Adwentu. Początkowo obchodzono tylko niedziele jako pamiątkę zmartwychwstania, później wyodrębniono Wielkanoc, a następnie Boże Narodzenie i związane z tym okresy w końcu dzielił się na cztery okresy: Bożego Narodzenia, Wielkiego Postu, Wielkanocny i Zielonych Świątek.
Zwyczaje i obrzędy wsi okresu chrześcijaństwa
wtorek, 04.07.2023 | Administrator | Życie wsi w XIX i XX w.
Wprowadzenie chrześcijaństwa do Polski nie oznaczało zaniechania starosłowiańskich wierzeń i praktyk. Przyjęcie chrztu było obrzędem formalnym podyktowane przeważnie względami politycznymi. Jak opisuje Długosz chrzest Litwy, polegało to na podzieleniu mężczyzn i kobiet na grupy i nadawanie zbiorowo poszczególnym grupom imion chrześcijańskich, każdej grupie kolejne imię. Proces zaś chrystianizacji był procesem długotrwałym. W tym czasie część dawnych obrzędów wytępiono, część włączono do praktyk chrześcijańskich, dlatego opisane poniżej zwyczaje i wierzenia są pochodnymi starosłowiańskich wierzeń połączonych z obrzędami kościelnymi.
Opis obrzędów weselnych XIX w.
wtorek, 04.07.2023 | Administrator | Życie wsi w XIX i XX w.
Wesele, ślub i cała obrzędowość z tym związana towarzyszyły ludziom od dawna. Przecież był to najważniejszy element życia obok narodzin i śmierci. Założenie rodziny było obrzędem, które wprowadzało człowieka w nowy świat. Młody człowiek wychodził z czasów kawalerskich czy panieńskich, by wzorem przodków rozpocząć dorosłe, odpowiedzialne i rodzinne życie. Dlatego tradycja utworzyła tak wiele obrzędów, zwyczajów, a z tym także pieśni, przyśpiewek i obrzędów.
Przyśpiewki i pieśni do obrzędów weselnych XIX w.
wtorek, 04.07.2023 | Administrator | Życie wsi w XIX i XX w.
Druga część obrzędów weselnych zawiera różne przyśpiewki i pieśni związane z weselem i obrzędami ślubnymi. Obrazy stanowiące dodatek umieściliśmy na dole strony, aby nie przedłużać i tak już długiego tekstu. Warto zauważyć, że całość jest pisana brzmieniem gwarowym.
Obrzędy pogrzebowe
wtorek, 04.07.2023 | Administrator | Życie wsi w XIX i XX w.
Jednym z elementów kultury człowieka były obrzędy pogrzebowe. Ślady pochówków, odkrywane przez archeologię, sięgają w zamierzchłą przeszłość, nie tylko związaną z wielkimi kulturami starożytności, ale także wśród ludów pierwotnych. Obrzędy te stanowiły o tożsamości kulturowej ówczesnych ludzi a także bogatej kulturze i wierzeniach ludzi. Spróbujemy prześledzić te obrzędy w historii.
