Uczniowie Jezusa - Apostołowie. Część 1
czwartek, 23-02-2023 | dodał: Administrator
Omówiliśmy już kwestię wielu świętych. Teraz czas „zająć się” tymi, którzy stanowili otoczenie Jezusa - Apostołami. Przyjrzyjmy się więc postaciom uczniów Jezusa - 12 Apostołom. Należy pamiętać, że do tego grona należeli też i Paweł oraz św. Maciej - wybrany na miejsce Judasza. Niezależnie od postawy i zachowania tego ostatniego, czyli Judasza, należał on przez 3 lata do grona Apostołów. Dlatego też, na koniec opiszemy i jego.
Apostołowie
Termin apostoł wywodzi się z języka greckiego (apostolos) i oznacza wysłannika, legata. W chrześcijaństwie apostołami, w węższym znaczeniu, nazywano dwunastu uczniów wybranych przez Jezusa, którzy byli towarzyszami Jego podróży i naocznymi świadkami działalności: "Wtedy przywołał do siebie dwunastu swoich uczniów i udzielił im władzy nad duchami nieczystymi, aby je wypędzali i leczyli wszystkie choroby i wszelkie słabości. A oto imiona dwunastu apostołów: pierwszy Szymon, zwany Piotrem, i brat jego Andrzej, potem Jakub, syn Zebedeusza, i brat jego Jan, Filip i Bartłomiej, Tomasz i celnik Mateusz, Jakub, syn Alfeusza, i Tadeusz, Szymon Gorliwy i Judasz Iskariota, ten, który Go zdradził". (Mt 10,1-4)
Sama liczba - 12 - nie była przypadkowa, gdyż stanowiła nawiązanie do 12 pokoleń Izraela. Szczególną sympatią Jezusa wśród Apostołów cieszyli się Piotr, Jakub Starszy i Jan. To ich Chrystus zabrał na Górę Tabor, gdzie doszło do Przemienienia, czyli objawienia się Chrystusa „w postaci Bożej” (Mt 17,1-8; Mk 9,2-8; Łk 9,28-36).
W Dziejach Apostolskich i Listach termin apostoł pojawia się już jednak w szerszym znaczeniu; nie jest tylko tytułem przynależącym wybranym uczniom. Dzieje się tak dlatego, że zmienia się funkcja samych Apostołów – uczniowie Jezusa sami stają się nauczycielami, zgodnie z Jego ostatnim rozkazem: "Idźcie więc i nauczajcie wszystkie narody, udzielając im chrztu w imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego. Uczcie je zachowywać wszystko, co wam przykazałem. A oto Ja jestem z wami przez wszystkie dni, aż do skończenia świata". (Mt 28,19-20)
Zadaniem Apostołów było przede wszystkim dawanie świadectwa o posłannictwie Chrystusa, jego śmierci i zmartwychwstaniu, ale również zakładanie gmin chrześcijańskich, dbanie o powołane Kościoły, zajmowanie się ich organizacją i strukturą. Głoszenie orędzia chrześcijańskiego, ze wszystkimi konsekwencjami, spoczywało na ich barkach. W tych okolicznościach „apostoł” staje się wręcz nazwą urzędu w pierwotnym Kościele. W rezultacie Apostołem określa się w Nowym Testamencie także św. Pawła z Tarsu (tzw. Apostoł Narodów/Pogan), Barnabę, św. Macieja (który został wybrany na miejsce Judasza), Andronika, Juniasza (albo Juny), Tymoteusza i Sylasa, podczas gdy żaden z nich do grona Dwunastu się nie zaliczał.
W Liście do Hebrajczyków sam Jezus nazywany jest Apostołem: "Dlatego, bracia święci, uczestnicy powołania niebieskiego, zwróćcie uwagę na Apostoła i Arcykapłana naszego wyznania, Jezusa". (Hbr 3,1)
W II w. samo określenie „apostoł” dotyczące jednej osoby/urzędu zanika, a ok. 100 r. umiera, jako ostatni z Dwunastu, św. Jan. Misja Apostołów jest jednak kontynuowana przez cały Kościół, co wyrażone zostało w wyznaniu wiary nicejsko-konstantynopolitańskim: "Wierzę w jeden, święty, powszechny i apostolski Kościół". Przez apostolskość rozumie się tożsamość wiary chrześcijańskiej i praktyk obecnego Kościoła z Kościołem Apostołów. Jednym z wymiarów tej ciągłości w sprawach wiary i kultu jest sukcesja apostolska - biskupi w Kościele Katolickim nazywani są następcami apostołów. Od Soboru Watykańskiego II rozwija się także idea apostolstwa świeckich.
Mówiąc o apostolstwie, warto zwrócić także uwagę na fragment z Ewangelii Łukasza o wyznaczeniu siedemdziesięciu dwóch osób przez Jezusa Chrystusa i wysłaniu na misje w celu głoszenia Ewangelii: "Następnie wyznaczył Pan jeszcze innych siedemdziesięciu dwóch i wysłał ich po dwóch przed sobą do każdego miasta i miejscowości, dokąd sam przyjść zamierzał". (Łk 10,1) Najprawdopodobniej Ewangelista chciał uwydatnić powszechny zasięg posłannictwa Chrystusa. Wątek „siedemdziesięciu dwóch” został podjęty przez Kościół prawosławny i owych wysłanników nazywa apostołami. Wśród nich wymienia się np. św. Marka czy św. Łukasza, którzy w katolicyzmie są uznawani wyłącznie za Ewangelistów.
Św. Piotr Apostoł
Św. Piotr miał właściwie na imię Szymon (Symeon). Pochodził z Betsaidy nad Jeziorem Genezaret (Galilejskim) i był rybakiem. Jego bratem był św. Andrzej. Obaj należeli do grona Dwunastu Apostołów. Przed powołaniem przez Jezusa byli najprawdopodobniej uczniami św. Jana Chrzciciela, gdyż Chrystus spotkał ich w pobliżu rzeki Jordan. Św. Piotr w momencie dołączenia do Jezusa był już człowiekiem żonatym i mieszkał w Kafarnaum u teściowej.
Św. Piotr był jednym z Apostołów najbliższych Jezusowi. Nazywany jest zresztą Księciem Apostołów. Razem z Chrystusem kroczył po jeziorze (Mt 14,28-29), uczestniczył w Jego Przemienieniu na Górze Tabor (Mt 17,1-8; Mk 9, 2-8; Łk 9, 28-36), towarzyszył Jezusowi w ogrodzie Getsemani, a w czasie pojmania Chrystusa wystąpił w Jego obronie i uciął ucho słudze arcykapłana. Jezus zabrał Piotra do domu Jaira, co było niewątpliwym wyróżnieniem, biorąc pod uwagę słowa św. Marka: "I nie pozwolił nikomu iść z sobą z wyjątkiem Piotra, Jakuba i Jana, brata Jakubowego" (Mk 5,37). Niechlubnym wydarzeniem z życia Piotra jest jego trzykrotne wyparcie się Jezusa, zapowiedziane zresztą przez samego Syna: "Odpowiedział Jezus: „Życie swoje oddasz za Mnie? Zaprawdę, zaprawdę, powiadam ci: Kogut nie zapieje, aż ty trzy razy się Mnie wyprzesz” (J 13,38).
Przede wszystkim jednak to Szymon rozpoznał w Jezusie Mesjasza, dzięki czemu został mianowany na głowę Kościoła. Tym samym św. Piotr uznawany jest za pierwszego papieża: Odpowiedział Szymon Piotr: «Ty jesteś Mesjasz, Syn Boga żywego». Na to Jezus mu rzekł: «Błogosławiony jesteś, Szymonie, synu Jony. Albowiem nie objawiły ci tego ciało i krew6, lecz Ojciec mój, który jest w niebie. Otóż i Ja tobie powiadam: Ty jesteś Piotr [czyli Skała], i na tej Skale zbuduję Kościół mój, a bramy piekielne go nie przemogą (Mt 16, 16-18).
Ewangelia św. Mateusza wskazuje, że do zmiany imienia dochodzi w sytuacji mianowania Piotra na Głowę Kościoła, natomiast św. Jana podaje, że Szymon staje się „Piotrem”, czyli Kefasem, już przy powołaniu: "A Jezus wejrzawszy na niego rzekł: «Ty jesteś Szymon, syn Jana, ty będziesz nazywał się Kefas» - to znaczy: Piotr" (J 1,42). Apostołowie uznali prymat Piotra. W wykazach apostolskich zawsze jest on stawiany na pierwszym miejscu (Mt 10, 2; Mk 3, 16; Łk 6, 14; Dz 1, 13). Jest uważany za założyciela pierwszej gminy chrześcijańskiej w Jerozolimie. Po Zesłania Ducha Świętego w Dniu Pięćdziesiątnicy, Piotr wygłosił mowę, która uważana jest za pierwsze wystąpienie Głowy Kościoła tj. wystąpienie papieskie. Wówczas doszło do nawrócenia i ochrzczenia ok. trzech tysięcy osób. Od tej pory zaczyna się jawna działalność misyjna Apostołów.
Św. Piotr został obdarzony mocą czynienia cudów, w tym darem wskrzeszania zmarłych (Dz 9, 32-43). Dzieje Apostolskie opisują uzdrowienia chromego przez Piotra. Towarzyszył mu św. Jan. Obaj zostali zatrzymani przez straż świątynną, w trakcie głoszenia Ewangelii, i postawieni przed Sanhedrynem. Apostołowie dostali wówczas zakaz nauczania w imię Jezusa i przemawiania, natomiast nie wymierzono im żadnej kary, gdyż nie znaleziono ku temu podstaw. Św. Piotr został uwięziony za czasów prześladowań wszczętych przez Heroda Agryppę, lecz został cudownie uwolniony przez anioła.
Jednym z ważniejszych wydarzeń w działalności Apostoła była wizyta w domu setnika Korneliusza w Cezarei. Św. Piotr miał wówczas widzenie, w którym Bóg go pouczył, że nie ma już zwierząt rytualnie czystych i nieczystych, i tak samo nie ma ludzi czystych i nieczystych – wszyscy ludzie są bowiem powołani do zbawienia. (Dz 10,9-16). Wcześniej droga do chrześcijaństwa wiodła przez judaizm i Prawo, ale od tej pory nawróceni nie muszą przestrzegać przepisów żydowskich. Oficjalnie pogląd ten został przyjęty na tzw. Soborze Jerozolimskim ( 49/50r.). O jego podróżach misyjnych wiadomo niewiele. Nowy Testament odnotowuje jego pobyt w Antiochii oraz Małej Azji. Na stałe osiadł w Rzymie, gdzie poniósł śmierć męczeńską na Wzgórzu Watykańskim za panowania cesarza Nerona ok. 64 r. Orygenes podaje, że św. Piotr został ukrzyżowany na własne życzenie głową w dół, gdyż nie czuł się godny umierać tak jak Jezus.
Św. Piotr jest autorem dwóch listów, które weszły do Nowego Testamentu (1 i 2 List św. Piotra). Dyktował je Sylwanowi, swojemu uczniowi. Wiele innych pism przypisywano Apostołowi, niemniej zostały uznane za apokryfy. Należą do nich: Ewangelia Piotra, Kerygma Piotra, Apokalipsa św. Piotra oraz Dzieje Piotra i Pawła. Wspomnienie św. Piotra jest obchodzone razem ze wspomnieniem św. Pawła 29 czerwca. Wspólne święto znajduje swoje uzasadnienie w fakcie, że obaj Apostołowie są uznawani za współzałożycieli Kościoła w Rzymie. Poza tym zarówno św. Piotr, jak i św. Paweł, mieli ponieść w tym mieście śmierć męczeńską (według informacji z apokryfu Dzieje Piotra i Pawła). Święto jest obchodzone od 258 r. Grób Św. Piotra znajduje się pod głównym ołtarzem Bazyliki św. Piotra. Został odnaleziony podczas prac archeologicznych w latach 40. XX wieku.
W ikonografii św. Piotr jest przedstawiany w stroju apostoła, jako biskup lub papież w pontyfikalnych szatach. Od XII wieku można spotkać się również z przedstawieniem św. Piotra siedzącego na tronie. Do atrybutów św. Piotra należą: anioł, kajdany, dwa klucze (symbol kluczy do Królestwa Bożego), kogut, księga, łódź, zwój, pastorał, ryba, sieci, skała, tiara w rękach oraz odwrócony krzyż.
Patronat
Św. Piotr jako pierwszy papież jest uznawany za patrona swoich następców. Jest również patronem licznych diecezji i miast m.in. Awinionu, Rzymu, Frankfurtu nad Menem, Hamburga, Genewy, Nantes, Poznania, Rygi, Trzebnicy. Pod jego opieką znajdują się przedstawicieli następujących zawodów: blacharzy, budowniczych mostów, zegarmistrzów, rybaków, marynarzy, kowali, piekarzy, żniwiarzy, szklarzy, stolarzy, szewców, rzeźników, ślusarzy. Zwraca się do niego także w przypadku szaleństwa, opętania, gorączki, ukąszenia przez węża.
Św. Paweł z Tarsu, Apostoł
Św. Paweł pochodził z Tarsu w Cylicji. Był Żydem, ale jednocześnie obywatelem Rzymu. Urodził się ok. 8 r. po narodzeniu Chrystusa. Pochodził z rodu Beniamina i należał do grona faryzeuszy. Jest tytułowany Apostołem, jednak nie należał do grona Dwunastu i nie znał Jezusa. Początkowo nosił imię Szaweł (spolszczona wersja imienia Saul) i należał do grona żarliwych przeciwników wyznawców Chrystusa. Brał czynny udział w prześladowaniach pierwotnego Kościoła m.in. asystował przy kamienowaniu św. Szczepana (Dz 7,58). Nawrócił się jednak po tym jak w drodze do Damaszku objawił mu się sam Jezus Chrystus: "Gdy zbliżał się już w swojej podróży do Damaszku, olśniła go nagle światłość z nieba. A gdy upadł na ziemię, usłyszał głos, który mówił: «Szawle, Szawle, dlaczego Mnie prześladujesz?» «Kto jesteś, Panie?» - powiedział. A On: «Ja jestem Jezus, którego ty prześladujesz. Wstań i wejdź do miasta, tam ci powiedzą, co masz czynić»" (Dz 9,3-6).
Przez trzy dni Szaweł nic nie widział, nic nie jadł, ani nic nie pił. Następnie został ochrzczony i odzyskał wzrok. Ananiasz udzielił mu sakramentu bierzmowania, nakładając na niego ręce. Szaweł zaczął wówczas nauczać w synagogach, że Jezus jest Synem Bożym. Przez pewien czas nikt nie wierzył w jego nawrócenie, a Żydzi czyhali na jego życie. Jednak Barnaba przygarnął go i zaprowadził do Apostołów do Jerozolimy, a Ci uznali przemianę Szawła za autentyczną. W Jerozolimie Szaweł nie był bezpieczny, przygotowywano na niego zasadzki, dlatego uciekł do rodzinnego Tarsu. Stamtąd udał się do Antiochii Syryjskiej, by pomóc Barnabie w głoszeniu Ewangelii.
Podróże św. Pawła
Paweł odbył trzy podróże misyjne, w czasie których łącznie pokonał ok. 10000 km. Wszędzie, gdzie dotarł, zakładał gminy chrześcijańskie i ustanawiał przywódców. Zachowywał łączność z tymi Kościołami poprzez swoje powtórne wizyty i listy. Św. Paweł jest nazywany „Apostołem Pogan” oraz „Apostołem Narodów”, gdyż głoszenia Ewangelii nie ograniczał wyłącznie do Żydów. Był zdecydowanym przeciwnikiem narzucania Prawa Mojżeszowego nawróconym poganom, zwalniał ich z obrzezania. Jego poglądy zwyciężyły i zostały ogólnie przyjęte na tzw. Soborze Jerozolimskim (49/50 r.). Dekret soboru odnosił się do wszystkich chrześcijan, w tym pochodzenia żydowskiego.
Św. Paweł początkowo działał razem z Barnabą w Antiochii Syryjskiej. To stamtąd wyruszyli razem w swoją pierwszą podróż misyjną (lata 44-49), która objęła Cypr, Antiochię Pizydyjską, Ikonium, miasta Likaoni. Na pewnym odcinku wyprawy towarzyszył im także św. Marek. W drugą podróż misyjną (50-53 r.) św. Paweł wyruszył z Sylasem (po sporze z Barnabą i św. Markiem). Podróż objęła: Syrię i Cylicję (gdzie umacniali istniejące już Kościoły), Derbę, Listrę (gdzie przyłączył się do Pawła Tymoteusz), Azję Mniejszą, Macedonię. W Macedonii, a dokładniej w Filippi, Paweł i Sylas trafili do więzienia za propagowanie swojej religii wśród Rzymian (Żydzi mogli wyznawać swoją religię w cesarstwie, jednak nie mogli jej głosić). Zostali wówczas cudownie uwolnieni: "Nagle powstało silne trzęsienie ziemi, tak że zachwiały się fundamenty więzienia. Natychmiast otwarły się wszystkie drzwi i ze wszystkich opadły kajdany" (Dz 16,26).
Św. Paweł i Sylas nie skorzystali jednak z okazji do ucieczki, a następnego dnia zostali wypuszczeni. Kolejnymi przystankami na ich drodze były Tesaloniki, Berea oraz Ateny, gdzie św. Paweł wygłosił mowę na Areopagu. Niewielu jednak Ateńczyków udało się wówczas Apostołowi nawrócić. Św. Paweł udał się zatem do Koryntu, gdzie zamieszkał w domu Akwila i Pryscylii. Zajmował się wyrobem namiotów, a co szabat głosił Ewangelię w synagodze. Następnie przez Efez i Jerozolimę wrócił do Antiochii Syryjskiej.
Niemal od razu po powrocie Św. Paweł wyruszył w trzecią wyprawę misyjną (53-58r.). Zaczął od krainy galackiej oraz Frygi, gdzie umacniał chrześcijan w wierze. Potem Apostoł zajął się działalnością w Efezie, gdzie przebywał aż 2 lata. Następnie wyruszył do Macedonii, do Grecji, a swoją podróż zakończył w Azji Mniejszej. Spośród czynów Pawła w czasie trzeciej podróży misyjnej wyróżnia się szczególnie cud w Troadzie, gdzie Apostoł wskrzesił Eutycha (Dz 20, 7-13). Warto również zaznaczyć, że pod koniec trzeciej misji do św. Pawła dołączył autor Dziejów Apostolskich, czyli św. Łukasz.
Uwięzienie i śmierć św. Pawła
Św. Paweł, pomimo proroctwa Agabosa, który zapowiadał uwięzienie Apostoła w Jerozolimie, postanowił kontynuować swoją podróż. Przepowiednia się spełniła i św. Paweł został pojmany w świątyni przez Żydów (60 r.). Przed śmiercią uchronili go żołnierze trybuna rzymskiego. Został uwięziony, a trybun zdecydował się oddać go pod sąd Sanhedrynu. Po przemowie św. Pawła doszło do sporu między saduceuszami, a faryzeuszami i nie podjęto w jego sprawie żadnej decyzji. Następnego dnia postanowili jednak, że nie będą jeść, ani pić dopóki nie zabiją Apostoła. O zasadzce dowiedział się siostrzeniec Pawła i poszedł z tą informacją do trybuna. Trybun podjął decyzję o odesłaniu Pawła do namiestnika z Cezarei, ażeby uchronić go przed śmiercią, gdyż Apostoł był Rzymianinem i nie popełnił żadnego przestępstwa według prawa rzymskiego.
Dzieje Apostolskie podają, że Paweł spędził w uwięzieniu cezarejskim ponad 2 lata. Po tym czasie Apostoł skorzystał z prawa obywatela rzymskiego i odwołał się do Cezara, aby uniknąć przekazania pod sąd Sanhedrynu. W drodze do Rzymu burza robiła okręt na którym płynął św. Paweł. Rozbitkowie wylądowali na Malcie, gdzie spędzili trzy miesiące. Później trafili do Rzymu. Tam św. Paweł został osadzony w areszcie domowym: "Przez całe dwa lata pozostał w wynajętym przez siebie mieszkaniu i przyjmował wszystkich, którzy do niego przychodzili, głosząc królestwo Boże i nauczając o Panu Jezusie Chrystusie zupełnie swobodnie, bez przeszkód" (Dz 28,30). Z więzienia Paweł wysłał wiele listów do poszczególnych gmin i osób.
Dzieje Apostolskie kończą historię Pawła powyżej cytowanym fragmentem. Z listów pasterskich wynika jednak, że Paweł doczekał się uwolnienia i dalej prowadził działalność apostolską m.in. w Hiszpanii. Ok. 67 roku poniósł śmierć męczeńską w Rzymie, prawdopodobnie zginął od miecza. Dzień jego śmierci pozostaje jednakże nieznany. Św. Paweł jest wspominany w Kościele katolickim razem ze św. Piotrem 29 czerwca.
Pisma Pawła
Do kanonu Nowego Testamentu weszło trzynaście listów św. Pawła: List do Rzymian, 1. i 2. List do Koryntian, List do Galatów, List do Efezjan, List do Filipian, List do Kolosan, 1. i 2. List do Tesaloniczan, 1. i 2. Listo do Tymotusza, List do Tytusa i List do Filemona.
Patronat
Św. Paweł jest patronem miast: Rzymu, Awinionu, Berlina, Frankfurtu nad Menem, Poznania, Rygi, Saragossy, a także zawodów: marynarzy, tkaczy, wikliniarzy oraz teologów i duszpasterzy. Jest także patronem prasy katolickiej.
Św. Andrzej Apostoł
Św. Andrzej pochodził z Betsaidy, był bratem św. Piotra i razem z nim mieszkał u jego teściowej w Kafarnaum. Zajmował się łowieniem ryb. Początkowo był uczniem Jana Chrzciciela (J 1, 35-41), ale został pierwszym powołanym przez Jezusa Apostołem. Z kolei w wykazie Dwunastu jest wymieniany na drugim (Mt i Łk) lub czwartym (Mk) miejscu. Należał do najbliższych Jezusowi uczniów, ale w Ewangeliach imiennie został wspomniany tylko dwa razy.
Postać św. Andrzeja pojawia się przy cudownym rozmnożeniu chleba (J6,8-15). Jest także wymieniony obok św. Filipa jako pośrednik między Jezusem a poganami (J 12,20-22). W Dziejach Apostolskich jego imię znajduje się w wykazie Apostołów, ale księga nie wspomina nic o jego działalności po Zesłaniu Ducha Świętego. Orygenes podawał, że św. Andrzej pracował w Scytii (tereny na północ od Morza Czarnego), co czyniłoby go Apostołem Słowian. Św. Hieronim dodaje jeszcze tereny Azji Mniejszej: Pont, Kapadocję i Bitynię, skąd miał udać się do Achai i tam, w miejscowości Patras, umrzeć śmiercią męczeńską na krzyżu w kształcie litery X. Jego odejście datuje się na 65 r. bądź 70 r. Działalność i śmierć św. Andrzeja jest głównym tematem dwóch apokryfów, datowanych na II-IV wiek: Dziejów Andrzeja i Męki św. Andrzeja. Opisują one liczne cudy Apostoła.
Kult św. Andrzeja jest szczególnie silny w Kościele prawosławnym, gdzie uważany za założyciela Kijowa i określany jako Protokleros (gr. pierwszy powołaniem; ros. Andrej Pierwozwannyj). Ranga św. Andrzeja w prawosławiu podobna jest do rangi św. Piotra w Kościele rzymskokatolickim. Relikwie św. Andrzeja znajdują się obecnie w Patras, w Amalfi koło Neapolu, w Moskwie, w Edynburgu oraz w Warszawie (Kościół Środowisk Twórczych przy Placu Teatralnym). Wspomnienie świętego Andrzeja obchodzi się w Kościele katolickim 30 listopada. W ikonografii ukazywany jest ze swoimi atrybutami, czyli z: krzyżem w kształcie litery X, księgą, rybą, siecią. W sztuce religijnej najczęściej pojawia się scena ukrzyżowania św. Andrzeja.
Patronat
Św. Andrzej jest patronem wielu państw i miast m.in. Szkocji, Hiszpanii, Austrii, Bułgarii, Sycylii, Neapolu, Grecji, Holandii, Niemiec, Rosji, Hanoweru, Rawenny, Bordeaux. Ogólnie jest uważany także za patrona Słowian. Jest także patronem małżeństw, podróżników, żeglarzy, rybaków, rzeźników. Wspomaga w sprawach matrymonialnych - stąd w Polsce rozwinął się zwyczaj wróżb andrzejkowych dotyczących zamążpójścia/ożenku.
Św. Jakub Starszy, Apostoł
Jakub Starszy, zwany także Jakubem Większym, był bratem św. Jana, synem Zebedeusza i Salome. Należał do grona Dwunastu Apostołów. Był jednym z pierwszych powołanych przez Jezusa uczniów; w Ewangeliach wymieniany jest na trzecim miejscu (Łk, Mt) albo na drugim (Mk). Określa się go Starszym dla odróżnienia od drugiego Jakuba, który przystąpił do Dwunastu w późniejszym okresie. Poza tym Jezus nazwał św. Jakuba i św. Jana „synami gromu” (Mk 3,17). Św. Jakub Większy był rybakiem, podobnie jak św. Jan. Razem z bratem mieszkał nad jeziorem Tyberiadzkim; dokładna miejscowość pozostaje nieznana, jednak przypuszcza się, że pochodzili z Betsaidy, jak św. Piotr, Andrzej i Filip, gdyż spotykali się przy połowach ryb. W Ewangelii św. Łukasza znajduje się nawet informacja, że Jan i Jakub byli wspólnikami Szymona-Piotra (Łk 5,10).
Św. Jakub Starszy był jednym z Apostołów najbliższych Jezusowi. Uczestniczył w Jego Przemienieniu na Górze Tabor, (Mt 17,1-8; Mk 9, 2-8; Łk 9, 28-36), towarzyszył Jezusowi w ogrodzie Getsemani oraz był świadkiem wskrzeszenia córki Jaira (Mk 5,37; Łk 8,51). Były to wyjątkowe wydarzenia, w których udział brali, oprócz św. Jakuba, tylko św. Piotr i św. Jan. W Dziejach Apostolskich św. Jakub Starszy został wspomniany tylko dwa razy: w wykazie Apostołów (Dz 1,13) oraz w informacji o jego męczeńskiej śmierci: "W tym samym czasie Herod zaczął prześladować niektórych członków Kościoła. Ściął mieczem Jakuba, brata Jana" (Dz 12, 1-2). Jakub poniósł śmierć w 44 r. Został stracony bez procesu. Jest drugim, po ukamienowanym św. Szczepanie, męczennikiem Kościoła, a pierwszym Apostołem-męczennikem.
Znana powszechnie jest średniowieczna legenda o podróży św. Jakuba do Hiszpanii, gdzie miał się udać przed objęciem urzędu biskupa gminy jerozolimskiej. Według tradycji w VII wieku sprowadzono z Jerozolimy do Compostelii (hiszpańska miejscowość) relikwie św. Jakuba. Miejsce to przyjęło nazwę Santiago (hiszp. św. Jakub) de Compostella i do dziś jest jednym z głównych celów pielgrzymek wiernych z całego świata, z względu na znajdujący się tam grób św. Jakuba. W ikonografii jest przedstawiany jako starzec w długiej tunice i w płaszczu albo jako pielgrzym w kapeluszu. Jego atrybutami są: bukłak, kij pielgrzyma, miecz, muszla, zwój, księga, torba. Wspomnienie św. Jakuba Starszego obchodzi się w Kościele katolickim 25 lipca.
Patronat
Św. Jakub jest patronem Hiszpanii i Portugalii, ale także hospicjów, szpitali, sierot oraz pielgrzymów.
Św. Jan Apostoł i Ewangelista
Św. Jan był synem Zebedeusza i Salome oraz bratem Jakuba Starszego. Należał do grona Dwunastu Apostołów; był spośród nich najmłodszy. Był również Ewangelistą; autorem Ewangelii św. Jana. W Ewangelii św. Marka, razem ze swoim bratem, nazywani są „synami gromu” (Boanerges). Przydomek ten został im nadany przez samego Chrystusa.
Zanim Jan dołączył do Jezusa był uczniem Jana Chrzciciela (J1, 35-40). Pracował jako rybak i został powołany przez Chrystusa, kiedy Ten przechodził koło Jeziora Galilejskiego. Opis powołania Jana znajduje się we wszystkich ewangeliach synoptycznych, m.in. u św. Mateusza: "Gdy [Jezus] przechodził obok Jeziora Galilejskiego, ujrzał dwóch braci: Szymona, zwanego Piotrem, i brata jego, Andrzeja, jak zarzucali sieć w jezioro; byli bowiem rybakami. I rzekł do nich: «Pójdźcie za Mną, a uczynię was rybakami ludzi». 20 Oni natychmiast zostawili sieci i poszli za Nim. A gdy poszedł stamtąd dalej, ujrzał innych dwóch braci: Jakuba, syna Zebedeusza, i brata jego, Jana, jak z ojcem swym Zebedeuszem naprawiali w łodzi swe sieci. Ich też powołał. A oni natychmiast zostawili łódź i ojca i poszli za Nim" (Mt 4, 18-22).
Był jednym z najbliższych uczniów Jezusa, na co wskazuje jego obecność podczas Przemienia na Górze Tabor. Chrystus zabrał go także do domu Jaira, co było niewątpliwym wyróżnieniem, biorąc pod uwagę słowa św. Marka: "I nie pozwolił nikomu iść z sobą z wyjątkiem Piotra, Jakuba i Jana, brata Jakubowego" (Mk 5,37). Był również jednym z trzech towarzyszy Jezusa w ogrodzie Getsemani, zatem równocześnie świadkiem Jego aresztowania (Mk 14,33). Razem z Piotrem przygotował Paschę wielkanocną. Jako jedyny z Apostołów czuwał pod krzyżem. To właśnie Janowi konający Chrystus powierzył opiekę nad swoją Matką (J 19,26-27). Sam Apostoł określa się „umiłowanym uczniem” (J 21, 20).
Św. Jan odegrał ważną rolę w dziejach pierwotnego Kościoła; św. Paweł nazwał go „filarem Kościoła” (Ga 2,9). Początkowo działał ze św. Piotrem - razem z nim udał się do Samarii, aby udzielić tamtejszym mieszkańcom Ducha Świętego; razem uzdrowili paralityka, za co trafili do więzienia (Dz 4,1-24). Przez długi czas nie opuszczał Jerozolimy, co mogło być spowodowane obowiązkiem, jaki nałożył na niego Chrystus, czyli opieką nad Maryją. W pewnym momencie jednak obszarem jego działań apostolskich stała się Mała Azja - stał się kierownikiem tamtejszych Kościołów. Przebywał w Efezie, gdzie spisał swoją Ewangelię. Św. Jan jest również autorem trzech listów do gmin chrześcijańskich, które weszły do kanonu Nowego Testamentu jako pisma natchnione. Za czasów cesarza Domicjana został zesłany na wyspę Patmos, gdzie powstała Apokalipsa św. Jana. Gdy rządy objął cesarz Nerwa, udało mu się powrócić do Efezu. Zmarł ok. 98r. Jako jedyny z Dwunastu Apostołów zmarł śmiercią naturalną.
Apokryfem poświęconym życiu Apostoła są Dzieje Jana, powstałe w II- III w. Dzieło jest opowieścią głównie o cudach, jakich Jan miał dokonać w Rzymie i w Efezie. Według pisma kiedy Jan przebywał w Rzymie cesarz Domicjan usiłował go otruć. Św. Jan uczynił jednak znak krzyża nad kielichem i tym sposobem unieszkodliwił truciznę. Spowodowało to złość cesarza, który kazał wrzucić Apostoła do wrzącego oleju. Jan wyszedł z kotła odmłodzony. Do XX wieku obchodzono nawet święto Jana w Oleju; wydarzenie znalazło również swoje odbicie w ikonografii.
Wspomnienie św. Jana w Kościele katolickim obchodzone jest 27 grudnia. W ikonografii św. Jan występuje z następującymi atrybutami: gołębicą, kielichem z Hostią, kielichem z wężem (wąż symbolizuje truciznę), księgą, orłem, zwojem oraz kotłem z oliwą. Czasami Jezus i Jan są przedstawiani wspólnie - św. Jan, jako umiłowany uczeń, składa głowę na piersi Jezusa. Jest to nawiązanie do złożenia głowy podczas Ostatniej Wieczerze: "Ten oparł się zaraz na piersi Jezusa i rzekł do Niego: «Panie, kto to jest?»" (J 13,25).
Patronat
Św. Jan jest patronem Albanii i Azji Mniejszej, przedstawicieli zawodów związanych z pisaniem i przepisywaniem (np. kopistów, papierników, pisarzy, skrybów), literatów, aptekarzy, teologów, urzędników, ślusarzy oraz właścicieli winnic. Opiekuje się także dziewicami i wdowami.
